پایگاه اطلاع‌رسانی دکتر عباس خسروانی
خبرگزاری فارس ـ اراک؛ آمارهای اقتصادی نیازمند تحیل هستند و در نگاه اول نمی‌توان از بالا بودن یا پائین بودن یک شاخص نتیجه‌گیری کرد که وضعیت خوب است یا بد، لذا باید بررسی کرد که این شاخص چگونه و در چه شرایطی کسب شده و چه نسبتی با سایر شاخص‌های مرتبط با خود دارد.یکی از این شاخص‌ها نرخ سرمایهگذاری خارجی ست که نیازمند تحلیل است و نمی‌توان با ارائه برخی آمارها نتیجه‌گیری کرد که اوضاع خوب است یا بد، مثلا نمی‌توان رشد سرمایهگذاری خارجی را بدون توجه به شرایط کشور و بین‌الملل و سایر شاخص‌های مرتبط با آن نشانه موفقیت و کارآمدی دانست و نه می‌توان کاهش آن را نماد ناتوانی.
مسوولان ارشد اقتصادی استان طی مصاحبه‌هایی که با رسانه‌ها داشته‌اند عنوان کرده‌اند که میزان سرمایهگذاری خارجی در استان رشد قابل توجهی داشته است، به طوری که در سال 98 میزان سرمایه گذاری خارجی در استان به یک میلیارد و 500 میلیون دلار رسیده است، شاید خواننده در نگاه اول به تیتر خبر تصور کند که چه کار بزرگ و تحسین برانگیزی در استان اتفاق افتاده است و این میزان پول کلان ارزی می‌تواند تاثیرات عمیق خوب اقتصادی در استان بر جای بگذارد، اما به راستی چند و چون سرمایهگذاری خارجی در استان مرکزی چگونه است، خبرنگار حوزه اقتصادی خبرگزاری فارس در این رابطه با عباس خسروانی استاد دانشگاه به گفت‌وگو پرداخته که در ادامه می‌خوانید.
فارس: تفاوت سرمایهگذاری خارجی مصوب با سرمایهگذاری خارجی وارد شده به استان چیست؟
خسروانی: اگر فرض بگیریم که همه شرایط برای سرمایهگذاری خارجی در کشور و استان مهیا بوده باید بررسی کرد که این میزان سرمایهگذاری گفته شده در اخبار از جنس سرمایهگذاری خارجی مصوب است یا سرمایهگذاری خارجی وارد شده به استان.
این دو مقوله با یکدیگر تفاوت زیادی دارند، سرمایه گذاری خارجی مصوب تقریبا ارزشی برای رشد اقتصادی استان ندارد و بهتر است مسوولان استان به جای عنوان کردن عدد سرمایهگذاری مصوب از عدد سرمایه جذب شده سخن بگویند، واقعیت این است که عموما چیزی کمتر از یک پنجم تا یک هفتم سرمایهگذاری مصوب خارجی جذب شده و حتی همین میزان هم باید مورد راستی آزمائی قرار گیرد.
نکته دوم اینکه بر فرض جذب این سرمایه خارجی در استان باید گفت که سرمایهگذاری خارجی در هر شرایطی و در هر زمینه‌ای به رشد و توسعه منجر نخواهد شد.این سرمایه گذاری باید در زیرساخت‌های اقتصادی، تامین تجهیزات و ماشین آلات اساسی مورد نیاز بخش تولید صورت بگیرد که بتواند به رشد (GDP) کشور منجر شود، لذا باید بررسی کرد که سرمایه گذاری خارجی که از آن سخن می‌گوئیم در چه بخش‌هایی صورت گرفته تا بتوان نتیجه گیری کرد که آیا این سرمایهگذاری می‌تواند به رشد تولید و ایجاد اشتغال در استان کمک کند یا خیر!نکته سوم اینکه باید بررسی شود که این سرمایهگذاری به چه میزان از خطوط اعتباری بانک‌های خارجی در قالب تامین مالی خارجی یا همان فاینانس بوده و چه میزان سرمایهگذاری مستقیم خارجی و چه میزان قراردادهای مشارکتی خارجی بوده است که هر کدام تاثیر مشخصی در رشد تولید در استان دارند.
فارس: سرمایهگذاری خارجی در کشور و استان چه زمان مفید خواهد بود؟
خسروانی: این سرمایهگذاری زمانی مفید است که به انتقال دانش، تکنولوژی پیشرفته، تغییر در وضع بهره‌وری، افزایش مهارت نیروی کار متخصص و همچنین دسترسی به بازارهای صادراتی منتهی شود.در غیر اینصورت سود حاصل از این سرمایهگذاری به جیب سرمایه‌گذار خواهد رفت و عایدی برای میزبان سرمایه ندارد، جا دارد که مسوولان ارشد اقتصادی استان در این خصوص توضیحاتی ارائه دهند.
فارس: سرمایه جذب شده در استان درچه صورت می‌تواند ماندگار باشد؟
خسروانی: باید بررسی شود سرمایه جذب شده در استان به چه میزان سرمایهگذاری مستقیم و به چه میزان سرمایهگذاری غیرمستقیم بوده است، هر چه این میزان از نوع مستقیم باشد اثرات آن ماندگارتر و به نفع وضعیت نابسامان اقتصادی است. به عبارتی اگر ما به دنبال رشد اقتصادی و رونق تولید و اشتغال هستیم باید به سمت این نوع از سرمایه گذاری برویم، اما با توجه به شرایط سیاسی ما در نظام بین‌الملل و تحریم‌های سنگین مالی و اعتباری و بانکی و بی ثباتی اقتصادی کشور از جمله نرخ تورم و نرخ ارز، تمایل کم مشارکت سرمایه‌گذار داخلی در پروژه‌ها و وضعیت فضای کسب و کار و بورکراسی‌های دست و پا گیر، مانع از گرایش خارجی‌ها به سرمایهگذاری مستقیم در کشور شده است، حال باید دید که این میزان سرمایه گذاری خارجی استان از چه نوعی است.
فارس: وضعیت ایران از نظر سرمایهگذاری خارجی نسبت به سایر کشورها چگونه است؟
خسروانی: آمارها حاکی از آن است که کشور ما یکی از پر ریسک‌ترین کشورها در زمینه سرمایهگذاری خارجی است و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) در سال 2019 رتبه ایران را به لحاظ ریسک سرمایه گذاری در گروه 6 از 7 قرار داده که نشان از بالا بودن ریسک سرمایهگذاری خارجی در کشور دارد.حال مسوولان استان باید پاسخ دهند که در این شرایط کدام کشورها و کدام شرکت‌ها حاضر شده‌اند تا سرمایه خود را وارد استان مرکزی کنند، ضمنا ما به لحاظ فضای کسب و کار طبق آمار بانک جهانی در سال 2020 از میان 190 کشور مورد ارزیابی در رتبه 127 قرار گرفته‌ایم، دریک چنین فضای کسب و کاری کدام شرکت‌های جهانی حاضر به سرمایهگذاری در استان ما شده‌اند.
فارس: به نظر شما در شرایطی که نقدینگی در اقتصاد کشور افسار پاره کرده، آیا سرمایه خارجی می‌تواند کمکی به اقتصاد ایران کند؟
خسروانی: اگر جذب سرمایه یک مهارت مدیریتی است که قطعا هست، چرا مدیران ما از جذب سرمایه‌های داخلی در بخش تولید ناموفق هستند.امروز ما در شرایطی هستیم که حجم نقدینگی طی سال‌های اخیر به شدت رشد داشته است و در حال حاضر در حال نزدیک شدن به عدد 3 هزار هزار میلیارد تومان است، اما بخش تولید ما در رکود به سر می‌برد و از عدم سرمایه گذاری رنج می‌برد و رشد اقتصادی کماکان منفی است.به راستی این چه معادله‌ای ست که در کشور ما سرمایه‌های داخلی سرگردان در بازارهای غیرمولد است ولی ما از جذب سرمایه‌های خارجی دم می‌زنیم و به آن افتخار می‌کنیم؟به راستی قرار است سرمایه خارجی چه معجزه‌ای بکند که سرمایه داخلی نمی‌تواند آن را انجام دهد.در شرایطی فعلی اقتصاد کشور سرمایه خارجی هیچ کمکی به اقتصاد ایران نخواهد کرد، در شرایطی که تورم کمرشکن شده، سرمایه خارجی مجال و امکان ایجاد رشد اقتصادی ندارد، در فضای ناکارآمد کسب و کار کشور، سرمایه خارجی حرفی برای گفتن ندارد، لذا قهرمان سازی از سرمایهگذاری خارجی در این شرایط اقتصادی یک تبلیغات پر طمطراقی بیش نیست.ارائه آمارهای ناقص اقتصادی و نگفتن همه واقعیت‌ها به مردم خطر تنزل جایگاه آمارهای اقتصادی و بی‌اعتمادی عمومی به آمارها را در پی دارد که خطر بسیار جدی و آسیب‌زائی است.شبیه چنین ادعائی را آقای اسحاق جهانگیری چند سال پیش داشت که گفته بود در دوران پسابرجام 14 میلیارد دلار جذب سرمایه خارجی داشته‌ایم! که مورد تمسخر و انتقاد بسیاری از فعالان و کارشناسان اقتصادی قرار گرفت.
فارس: آیا درست است که بخواهیم رشد اقتصادی کشور را منوط به سرمایه گذاری خارجی کنیم؟
خسروانی: به هیچ عنوان، ما نباید به هیچ وجه رشد اقتصادی کشور را منوط به سرمایه گذاری خارجی کنیم یا به آن دل ببندیم.سرمایه گذاری در نهایت باید به تولید منجر شود و خود را در افزایش نرخ تولید ناخالص داخلی (GDP) به نمایش بگذارد.جالب این که سهم سرمایهگذاری خارجی در تولید ناخالص داخلی بسیاری از کشورهای توسعه یافته در دوران توسعه بسیار ناچیز بوده است، به عنوان مثال کره جنوبی دوران توسعه خود را که از سال 1962 تا 1981 طول کشید، در شرایطی پشت سر گذاشت که سهم سرمایهگذاری خارجی (FDI) در تولید ناخالص داخلی‌اش کمتر از یک درصد یعنی حدود 1.5 میلیارد دلار بوده است.همین یک نمونه کافی است که ما نظریه ارتباط مستقیم سرمایه گذاری خارجی با رشد اقتصادی و توسعه یافتگی را باطل بدانیم لذا جدای از اینکه در جذب سرمایه خارجی موفق بوده‌ایم یا نبوده‌ایم، نباید به این مقوله سهم زیادی در رشد و توسعه اقتصادی بدهیم.جهش تولید بیش از آنکه از مسیر سرمایهگذاری خارجی عبور کند از مسیر استفاده بهینه از سرمایه‌های داخلی در ابعاد مختلف می‌گذرد.
