ضرورت تحقق مدیریت دانش بنیان شهری

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها– عباس خسروانی*: مقام معظم رهبری سال ۱۴۰۱ را به‌عنوان سال «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» نام‌گذاری کردند. رهبر انقلاب در سخنرانی نوروزی، با تعریف معنای اقتصاد دانش‌بنیان تأکید کردند: «حرف امروز من این است که برای رشد اقتصاد کشور و اصلاح امور اقتصادی کشور، به طور قاطع باید به سمت اقتصاد دانش‌بنیان حرکت بکنیم؛ خلاصه‌ی عرض امروز ما این است. «اقتصاد دانش‌بنیان» یعنی چه؟ یعنی اینکه دانش و فنّاوری پیشرفته نقش‌آفرینیِ فراوان و کاملی داشته باشد در همه عرصه‌های تولید.ا قتصاد دانش‌بنیان موجب کاهش هزینه‌های تولید می‌شود؛ بهره‌وری را افزایش می‌دهد که امروز یکی از مشکلات ما کاهش بهره‌وری است؛ کیفیّت محصول را افزایش می‌دهد، بهبود می بخشد و محصولات را رقابت‌پذیر می‌کند.»
یکی از ارزشمندترین سرمایه‌های یک شهر برخورداری از دانش در مدیریت شهری است و پیشرفت به شهرهایی تعلق دارد که بهترین پردازش را از اطلاعات با استفاده از دانش داشته باشد. اتخاذ رویکرد توسعه مبتنی بر دانش در شهرهای مختلف دنیا باعث پدید آمدن مفاهیم جدیدی از جمله شهرهای یادگیرنده، شهرهای دانش بنیان و شهرهای نوآور شده است.
بسیاری از شهرهای جهان که بر اساس مدل سرمایه‌داری صنعتی رشد و توسعه را تجربه کرده‌اند امروزه با محدودیت منابع شهری مواجه شده‌اند و برای تأمین نیازمندی‌های خود اقدام به شهر فروشی و قانون فروشی می‌کنند و شاهد نوعی توسعه ناپایدار هستند. در برابر این پدیده است که ایده شهرهای دانش‌بنیان به عنوان روشی کارآمد برای رشد اقتصادی، توسعه پایدار و مدیریت شهری و حفظ منابع شهری محسوب می‌شوند.
با توجه به کمبود منابعی که در شهر وجود دارد فراهم کردن شرایط یک زندگی با کیفیت ضمن حفظ منابع شهری، به یک چالش برای مدیریت شهری تبدیل شده است. پل رومر اقتصاددان برجسته دانشگاه استنفورد معتقد است در حال حاضر با دوره‌ای رو به رو هستیم که اگر کشورهای در حال توسعه، به سوی اقتصاد دانش بنیان حرکت نکنند، حتی با داشتن منابع سرشار طبیعی نمی‌توانند رشد اقتصادی را به دست آورند.
حوزه مدیریت شهری، یکی از مهم‌ترین عرصه‌هایی است که شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها می‌توانند به نقش آفرینی بپردازند و با خلاقیت و نوآوری و افزایش کیفیت خدمات به شهر به عنوان یک سیستم زنده جان تازه ببخشد. تجربه شهرهای فعال در حوزه فناوری و هوشمند سازی در زمینه‌های حمل و نقلی، محیط‌زیست شهری، مدیریت هوشمند پسماند شهری، خدمات ایمنی و آتش‌نشانی و حتی حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی و… نشان می‌دهد که می‌توان مسئله‌های موجود را با استفاده از ابتکارات شرکت‌های دانش بنیان و استارت آپ ها حل کرد.
امروزه مدیریت شهری بدون اتکا به کمک‌های علمی شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ ها نمی‌تواند دستاورد مناسبی بر اساس استانداردهای جهانی داشته باشد. لذا شهرهای مختلف دنیا برای رسیدن به توسعه شهری سعی می‌کنند با پر رنگ تر کردن حضور اقتصادی و علمی استارتاپ های در مدیریت شهری، خود را در جرگه شهرهای توسعه یافته جهان بگنجانند.
شهرها و در رأس آنها کلان شهرها به دلایل مختلف مکان‌های مناسبی برای تعامل شهر و دانش با هدف توسعه شهری دانش بنیان هستند. شهر اراک به دلیل واقع شدن در مرکز کشور و کریدور ارتباطی غرب کشور، برخورداری از شبکه‌های ارتباطی بزرگراهی، ریلی‌، هوایی و واقع شدن در مجاورت شهر تهران، وجود زیرساخت‌های صنعتی تجهیز شده در مقیاس ملی و منطقه‌ای و توان جذب سرریزهای صنعتی تهران، برخورداری از زمینه‌های مناسب فرهنگی و وجود مراکز دانشگاهی متعدد، شرایط لازم برای جذب شرکت‌های دانش بنیان حوزه مدیریت شهری و تبدیل شدن به یک شهر دانش بنیان را دارد.
اگر چه شهر دانش بنیان یکی از کارآمدترین مدل‌های مدیریت شهری است که تلاش می‌کند از طریق توسعه دانایی و مهارت‌های متنوع در ابعاد مختلف شهری نسبت به ایجاد محیطی مناسب برای زندگی با کیفیت و شهر زیست پذیر اقدام کند. اما ایجاد شهرهای دانش‌بنیان به‌راحتی قابل تحقق نیست، بلکه نیازمند خصوصیات و ظرفیت‌هایی در زمینه‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و فناوری از قبیل داشتن سطح بالایی از فناوری، بهبود خدمات و آموزش شهروندان از طریق ایجاد ارتباطات و به این ترتیب تقویت سرمایه انسانی است.
در سال جاری باید در شورا و شهرداری زمینه همکاری‌های دو جانبه شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف شهری فراهم گردد و ریل گذاری‌های لازم برای تسهیل در توسعه فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف مدیریت شهری صورت گیرد تا با صورت بندی زنجیره‌ای از استارت‌آپ‌ها و شرکت دانش‌بنیان، حول نیازمندی‌ها و مسئله‌های شهرداری، شاهد سرعت بخشی به پیشرفت شهری باشیم.
شهرداری اراک باید با طراحی یک برنامه از تکنولوژی‌های جدید برای انجام مأموریت‌های خود بهره بگیرد و کمیته‌ای را برای ارتباط با صنایع و شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد کند تا درگاه ورودی صنایع و شرکت‌های دانش‌بنیان به شهرداری باشد تا بتواند مدیریت شهری اراک را که عمدتاً مبتنی بر روش‌های سنتی است متحول کند.
ما برای مدیریت خوب شهری نیازمند تزریق نوآوری هستیم که یکی از موانع ما در این حوزه تقابل بخش سنتی و ایده‌های نوآورانه است که باید تلاش کرد در راستای سیاست خدمت رسانی سریع و ارزان به شهروندان، ایده‌های خلاق سریع‌تر و بهتر به نیازهای شهری تزریق شود.
ما نباید این اصل را فراموش کنیم که شهروندان مخاطبان اصلی خدمات ما هستند و شهروندان هم باید خدمات درخواستی خود را از مدیران شهری به صورت ارزان و سریع و در دسترس مطالبه کنند. پاسخگویی به این مطالبه نیازمند حرکت به سمت خلاقیت و نوآوری در مدیریت شهری است.

• رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اراک